Mất Ngủ Sau Sinh: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Cách Chữa Trị

Mất ngủ sau sinh là tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần của người mẹ. Bài viết này sẽ trình bày tổng quan về các nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả, nhằm giúp các bà mẹ vượt qua giai đoạn khó khăn này và tận hưởng trọn vẹn khoảnh khắc bên con.

Chứng mất ngủ sau sinh là gì?

Mất ngủ sau sinh là tình trạng rối loạn giấc ngủ nhiều phụ nữ gặp phải trong giai đoạn hậu sản, đặc biệt trong những tháng đầu tiên sau khi sinh con.

Đây là hiện tượng mẹ sau sinh gặp khó khăn trong việc vào giấc hoặc duy trì giấc ngủ, ngay cả khi có cơ hội để nghỉ ngơi. Hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động tiêu cực đến tâm lý và cuộc sống hàng ngày của mẹ​.

Nguyên nhân phụ nữ mất ngủ sau sinh

Nguyên nhân gây mất ngủ sau sinh có thể do nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm cả thay đổi sinh lý, tâm lý và môi trường như sau:

• Thay đổi nội tiết tố: Sau khi sinh, hormone progesterone và estrogen giảm mạnh gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh và làm gián đoạn giấc ngủ. Những thay đổi hormone này cũng ảnh hưởng đến khả năng cân bằng tâm trạng, gây ra lo âu hoặc trầm cảm.
• Căng thẳng và lo lắng: Việc chăm sóc trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong những tuần đầu đòi hỏi sự tập trung cao độ và có thể khiến người mẹ lo lắng về sức khỏe của con. Sự lo lắng này làm gia tăng căng thẳng và gây mất ngủ.
• Thói quen sinh hoạt bị gián đoạn: Trẻ sơ sinh thường thức dậy nhiều lần vào ban đêm để bú hoặc thay tã, khiến mẹ không thể có giấc ngủ liền mạch và đủ giấc.
• Trầm cảm sau sinh: Tình trạng trầm cảm sau sinh có thể gây lo âu, buồn bã và khó ngủ, khiến giấc ngủ trở nên ngắt quãng và không sâu.
• Mệt mỏi thể chất: Sự mệt mỏi từ việc chăm sóc con cái liên tục, cùng với việc phục hồi cơ thể sau khi sinh làm suy giảm khả năng thư giãn và nghỉ ngơi của người mẹ, dẫn đến khó ngủ.
• Đau nhức sau sinh: Các cơn đau từ quá trình sinh nở, chẳng hạn như đau lưng, đau vết mổ (nếu sinh mổ) hoặc các vấn đề về cơ xương khớp cũng góp phần gây ra tình trạng mất ngủ.
• Thay đổi môi trường ngủ: Việc có thêm trẻ sơ sinh trong nhà khiến môi trường xung quanh trở nên ồn ào hơn, mẹ khó có được không gian yên tĩnh và thời gian riêng tư để thư giãn và dễ ngủ.

Triệu chứng mất ngủ sau sinh

Dưới đây là những triệu chứng phổ biến của mất ngủ sau sinh mà mẹ bỉm sữa thường phải đối diện:

• Tổng thời gian ngủ trong ngày ít hơn so với nhu cầu, thường dưới 6 tiếng.
• Khó đi vào giấc ngủ hoặc mất nhiều thời gian để vào giấc mặc dù cảm thấy mệt mỏi.
• Giấc ngủ ngắn, chập chờn, dễ bị đánh thức bởi những tiếng động nhỏ.
• Thức dậy nhiều lần trong đêm, sau khi thức giấc không thể ngủ lại được mặc dù rất buồn ngủ.
• Khi thức giấc có cảm giác mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng do thiếu ngủ.

Phụ nữ bị mất ngủ sau sinh nguy hiểm không?

Mất ngủ sau sinh gây ra nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người mẹ. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ dẫn đến nguy hiểm tiềm ẩn sau:

• Suy giảm sức khỏe tổng thể: Thiếu ngủ lâu dài làm giảm khả năng hồi phục của cơ thể sau quá trình sinh nở. Điều này có thể dẫn đến suy nhược cơ thể, hệ miễn dịch suy yếu và tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm.
• Trầm cảm sau sinh: Mất ngủ kéo dài làm tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh, một rối loạn tâm trạng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến khả năng chăm sóc bản thân và em bé của mẹ.
• Giảm khả năng chăm sóc con: Khi thiếu ngủ, người mẹ sẽ khó tập trung và thiếu năng lượng để chăm sóc con cái. Điều này có thể làm suy giảm khả năng đảm bảo an toàn và sức khỏe cho trẻ, đặc biệt là trong những tháng đầu đời.
• Tăng nguy cơ tai nạn: Mệt mỏi do mất ngủ làm giảm sút về tập trung và phản xạ, điều này gia tăng nguy cơ tai nạn trong các hoạt động hàng ngày như lái xe hoặc thực hiện các công việc gia đình.
• Ảnh hưởng đến mối quan hệ gia đình: Mất ngủ làm tăng tính cáu kỉnh và tâm trạng thất thường, gây căng thẳng và xung đột trong mối quan hệ với người thân, đặc biệt là chồng.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nhận biết sớm và điều trị mất ngủ kịp thời rất quan trọng, vì thế bác sĩ khuyến nghị các mẹ bỉm sữa cần thăm khám khi có các dấu hiệu như:

• Nếu mất ngủ kéo dài hơn 2 tuần và không cải thiện dù đã áp dụng các biện pháp tại nhà.
• Mất ngủ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt hàng ngày và khả năng chăm sóc em bé.
• Có các triệu chứng của trầm cảm sau sinh như buồn bã, lo âu, mất niềm vui, suy nghĩ tiêu cực,…
• Xuất hiện các triệu chứng bất thường khác như như sốt, đau nhức ngực, khó thở, chảy máu âm đạo bất thường,…

Phương pháp chẩn đoán mất ngủ sau sinh

Quá trình chẩn đoán mất ngủ sau sinh được thực hiện bởi bác sĩ hoặc chuyên gia y tế, thường bao gồm các bước sau:

Khám lâm sàng:

• Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi mẹ về các triệu chứng mất ngủ, thời gian xuất hiện, mức độ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, tiền sử bệnh lý, lối sống, chế độ ăn uống,…
• Khám lâm sàng: Bác sĩ khám sức khỏe tổng quát cho mẹ, đặc biệt chú ý đến dấu hiệu của trầm cảm sau sinh và các bệnh lý có thể gây mất ngủ.

Sử dụng công cụ sàng lọc:

• Thang điểm đánh giá mất ngủ: Bao gồm thang điểm mất ngủ Athens (AIS) hoặc thang điểm buồn ngủ Epworth (ESS),… để đánh giá mức độ mất ngủ của bệnh nhân.
• Bảng câu hỏi sàng lọc trầm cảm sau sinh: Sử dụng bảng câu hỏi Edinburgh (EPDS) để sàng lọc trầm cảm sau sinh.

Chỉ định các xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu: Để kiểm tra nồng độ hormone tuyến giáp, sắt, vitamin D,… và loại trừ các bệnh lý có thể gây mất ngủ.
• Nghiên cứu giấc ngủ: Trong một số trường hợp, bác sĩ chỉ định nghiên cứu giấc ngủ để theo dõi các giai đoạn giấc ngủ, hoạt động của não và cơ thể trong khi ngủ, từ đó xác định nguyên nhân gây mất ngủ.

Cách trị mất ngủ cho phụ nữ sau sinh hiệu quả

Phụ nữ sau sinh bị mất ngủ phải làm sao? Dưới đây là một số phương pháp được bác sĩ khuyến nghị áp dụng:

Liệu pháp tâm lý – hành vi

Đây là cách chữa chứng mất ngủ sau sinh hiệu quả, tập trung vào việc thay đổi suy nghĩ và hành vi để cải thiện giấc ngủ.

• Liệu pháp hành vi nhận thức cho chứng mất ngủ (CBT-I): CBT-I là một liệu pháp hiệu quả giúp bạn xác định và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Liệu pháp thư giãn: Các kỹ thuật thư giãn như thiền định, yoga, thở sâu, thư giãn cơ bắp có thể giúp giảm căng thẳng và lo lắng, từ đó cải thiện giấc ngủ.

Bấm huyệt và massage

Đây là cách chữa mất ngủ cho phụ nữ sau sinh không sử dụng thuốc hiệu quả tốt và an toàn cho mẹ bỉm sữa:

• Châm cứu hoặc bấm huyệt: Có thể giúp điều hòa kinh mạch, cải thiện lưu thông khí huyết, giảm căng thẳng và giúp cải thiện giấc ngủ cho các bà mẹ sau sinh.
• Massage: Massage nhẹ nhàng giúp thư giãn cơ bắp và cải thiện tuần hoàn máu, tạo điều kiện cho giấc ngủ ngon.

Sử dụng thảo dược

Sử dụng một số loại thảo dược là kinh nghiệm trị mất ngủ sau sinh được truyền lại, mang hiệu quả cải thiện giấc ngủ mà không gây tác dụng phụ nghiêm trọng như thuốc, bao gồm:

• Hoa cúc: Trà hoa cúc có hương thơm dịu nhẹ, vị ngọt thanh, giúp xoa dịu tinh thần, giảm lo âu, căng thẳng, từ đó dễ đi vào giấc ngủ.
• Nữ lang: Loại dược liệu này có tính an thần, sử dụng để cải thiện chất lượng giấc ngủ, giúp ngủ ngon và sâu giấc hơn.
• Tâm sen: Tâm sen có vị đắng nhẹ, giúp thanh nhiệt, an thần, được dùng cho các trường hợp mất ngủ kèm theo lo âu, hồi hộp, tim đập nhanh.
• Lạc tiên: Hoa lạc tiên có chứa các hoạt chất giúp an thần, giảm căng thẳng, lo âu. Uống trà lạc tiên trước khi đi ngủ có thể giúp bạn dễ ngủ và ngủ ngon giấc hơn.

Sử dụng thuốc Tây

Thuốc Tây không được khuyến khích cho phụ nữ sau sinh vì có thể tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ. Tuy nhiên nếu mất ngủ kéo dài, mẹ sẽ được chỉ định các thuốc chữa mất ngủ sau sinh như:

• Thuốc kháng histamin: Một số loại thuốc có tác dụng phụ gây buồn ngủ, đôi khi được sử dụng ngắn hạn để cải thiện giấc ngủ như Diphenhydramine.
• Thuốc ngủ: Thuốc có tác dụng an thần, giảm lo âu, gây ngủ. Ví dụ thuốc Lorazepam, Diazepam, Zolpidem, Zopiclone, Eszopiclone.
• Thuốc điều hòa orexin: Ức chế hoạt động của orexin (chất dẫn truyền thần kinh trong não điều hòa sự thức giấc). Ví dụ Suvorexant, Lemborexant.
• Thuốc chống trầm cảm: Thuốc nhóm này có tác dụng phụ gây buồn ngủ, điển hình như Trazodone, Mirtazapine.

Điều chỉnh sinh hoạt

Ngoài cách áp dụng cách chữa mất ngủ cho mẹ sau sinh trên, chuyên gia khuyến nghị điều chỉnh các thói quen sinh hoạt như sau:

• Tạo thói quen ngủ: Đi ngủ và thức dậy theo lịch cố định mỗi ngày giúp điều chỉnh đồng hồ sinh học cơ thể.
• Thư giãn trước khi ngủ: Áp dụng các cách như tắm nước ấm, nghe nhạc nhẹ nhàng hoặc tập bài tập thư giãn để giảm căng thẳng và chuẩn bị tốt cho giấc ngủ.
• Hạn chế caffeine và rượu: Caffeine và rượu có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, nên tránh sử dụng vào buổi chiều và tối.
• Hạn chế dùng thiết bị điện tử trước khi ngủ: Luồng ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính sẽ gây ức chế sản xuất melatonin – hormone điều hòa giấc ngủ.

Phương pháp phòng ngừa mất ngủ sau sinh cho phụ nữ

Phòng ngừa mất ngủ sau sinh là một quá trình cần thiết để giúp phụ nữ duy trì sức khỏe và tinh thần tốt sau khi sinh con. Chuyên gia Thần kinh hướng dẫn như sau:

• Thiết lập thói quen ngủ từ trước khi sinh: Phụ nữ mang thai nên tập thói quen đi ngủ và thức dậy đúng giờ để giúp cơ thể duy trì nhịp sinh học ổn định, tránh tình trạng rối loạn giấc ngủ sau sinh.
• Chăm sóc bản thân: Dành thời gian thư giãn và chăm sóc bản thân bằng cách tập yoga, thiền định hoặc các hoạt động nhẹ nhàng khác giúp giảm căng thẳng, từ đó giảm nguy cơ mất ngủ.
• Tạo môi trường ngủ thoải mái: Đảm bảo phòng ngủ yên tĩnh, thoáng mát và ánh sáng dịu nhẹ để giúp dễ dàng đi vào giấc ngủ. Việc sử dụng giường nệm êm ái và thoải mái cũng rất quan trọng.
• Ngủ ngắn trong ngày: Tận dụng các giấc ngủ ngắn trong ngày khi con ngủ để bù đắp thời gian ngủ bị thiếu vào ban đêm, giúp cơ thể không bị mệt mỏi.
• Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng: Tránh các thực phẩm kích thích như caffeine hay đường vì chúng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ.
• Nhờ sự hỗ trợ từ gia đình: Chia sẻ công việc chăm sóc con với người thân giúp phụ nữ giảm bớt áp lực và có thời gian nghỉ ngơi hợp lý.
• Tập thể dục đều đặn: Vận động nhẹ nhàng hàng ngày, như đi bộ hoặc các bài tập nhẹ, giúp cơ thể duy trì sự linh hoạt, cân bằng và hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên.

Trên đây là thông tin về tình trạng mất ngủ sau sinh. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và áp dụng biện pháp can thiệp kịp thời sẽ giúp cải thiện tình trạng mất ngủ, mang lại giấc ngủ ngon và sức khỏe tốt cho mẹ sau sinh. Hãy chủ động chăm sóc bản thân và tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè hoặc chuyên gia y tế để vượt qua giai đoạn khó khăn này

Xem Thêm:

• Mất Ngủ Trước Kỳ Kinh: Nguyên Nhân Và Cách Khắc Phục
• Mất ngủ sau phẫu thuật là do đâu? Làm gì để khắc phục?