Tai Biến Truyền Máu

Truyền máu không còn xa lạ với mọi người, được biết đây là biện pháp khá phổ biến nhằm hồi lại lượng máu đã mất hoặc điều chỉnh lại những bất thường trong máu mà không thể thay thế bằng bất cứ cách nào khác. Mặc dù không gây đơn đớn hay khó chịu nhưng vẫn có vài trường hợp gặp các tai biến, cần phải xử lý kịp thời. Vậy tai biến truyền máu là gì, nhận biết qua đâu? Bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ giải đáp tất cả các thắc mắc của bạn đọc về tình trạng này!

Tai biến truyền máu là gì?

Truyền máu là quá trình người bệnh nhận máu hoặc các chế phẩm máu từ người khác để bồi hoàn lượng máu đã mất. Vì thế, công tác truyền máu đặc biệt truyền khối lượng lớn đặt ra thách thức với các y bác sĩ vì bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra tai biến do những nguyên nhân khách quan gây ra. 

Như vậy, tai biến truyền máu là những phản ứng bất thường xảy ra trong lúc truyền máu hoặc vài giờ, vài ngày, thậm chí vài tuần sau khi truyền. Tỷ lệ xảy ra tai biến chiếm 1-2% các ca truyền máu. 

Tai biến khi truyền máu có thể từ nhẹ đến nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện, xử lý kịp thời. Chính vì thế, ngoài tuân thủ các quy định an toàn khi truyền máu, các y bác sĩ và điều dưỡng viên phải nắm được dấu hiệu, cách xử lý các phản ứng xảy ra trong và sau khi truyền máu để phát hiện và có biện pháp ngăn chặn kịp thời. 

Dấu hiệu nhận biết tai biến truyền máu 

Để biết khi nào bị tai biến truyền máu, người bệnh hãy lắng nghe một vài thay đổi của cơ thể như: 

• Bồn chồn, khó chịu, luôn trong trạng thái lo âu, lơ mơ, mất tri giác.
• Xuất hiện tình trạng đau lưng, bụng và đầu. 
• Sốt cao hoặc rét run. 
• Cơ thể nổi sẩn, mẩn ngứa và nốt mề đay. 
• Mạch đập nhanh, hạ huyết áp, trụy mạch, khó thở và suy hô hấp. 
• Những vết thương đã được cầm máu trước đó đột ngột chảy máu lại, còn vết thương mới không cầm được máu, máu chảy không đông. 

Bên cạnh đó, người bệnh có thể thực hiện các xét nghiệm hỗ trợ để đánh giá chính xác tình trạng bệnh và mức độ nguy hiểm của nó. 

Các xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán

Một vài xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán các bệnh nhân nghi ngờ bị tai biến sau khi truyền máu nên thực hiện gồm: 

• Xác định lượng huyết sắc tố, haptoglobin, bilirubin, tìm huyết sắc tố niệu,…. 
• Đánh giá nguy cơ nhiễm khuẩn máu, lây nhiễm các tác nhân truyền qua đường máu,…
• Phát hiện sự bất thường về điện giải, quá tải sắt. 
• Đánh giá khả năng không hòa hợp miễn dịch.
• Xác định chính xác các kháng thể bất thưởng, phát hiện thiếu hụt IgA, kháng thể HLA, kháng thể đặc hiệu bạch cầu, tiểu cầu,… 

Các xét nghiệm đánh giá sự tiến triển của bệnh lý

Ngoài chẩn đoán, người bệnh cần thực hiện những xét nghiệm để xác định sự tiến triển của bệnh lý gồm:

• Đánh giá nguy cơ đông máu. 
• Đánh giá chức năng gân, thận, tiết niệu, rối loạn điện giải,…. 
• Đánh giá chức năng hô hấp, tuần hoàn,….

Các tai biến truyền máu thường gặp 

Có rất nhiều dạng tai biến khi truyền máu, muốn xử lý tốt tình trạng này trước tiên bạn cần nắm được dạng tai biến đó là gì. Được biết, tùy vào nguyên nhân gây ra, tai biến truyền máu được chia thành các nhóm khác nhau: 

Tai biến truyền máu do miễn dịch

Với nguyên nhân do miễn dịch, người bệnh có thể gặp các phản ứng như tan máu cấp, tan máu muộn hoặc các dị ứng. Cụ thể: 

Phản ứng tan máu cấp do truyền máu

Phản ứng tan máu cấp do truyền máu thường xảy ra do truyền máu toàn phần hoặc không tương đồng hệ nhóm máu ABO. Từ đó kháng thể A hoặc B trong huyết tương ngưng kết hồng cầu có kháng nguyên tương ứng truyền vào làm tan máu nội mạch cấp tính. 

• Biểu hiện: Sốt, rét run, đau lưng, các triệu chứng liên quan đến hô hấp, hạ huyết áp, sốc,….
• Các giai đoạn: Đầu tiên là sốc, tiếp đó đến vô niệu và cuối cùng là hồi phục.

Phản ứng tan máu muộn sau truyền máu

Phản ứng này xảy ra khi xuất hiện hiện tượng miễn dịch thứ phát chống lại các đồng nguyên kháng hồng cầu sau khi truyền máu khoảng 1-2 tuần. Lúc này, bệnh nhân không có biểu hiện lâm sàng đặc biệt, nếu cơn tan máu nặng người bệnh có thể bị sốt rét, vàng da, thiếu máu,…. 

Phản ứng sốt không do tan máu sau khi truyền

Nguyên nhân gây ra phản ứng này là do nhóm bạch cầu và tiểu cầu giữa người cho và người nhận không phù hợp. Từ đó, giải phóng các chất gây sốt, kèm rét run trong hoặc sau khi truyền máu.

Các phản ứng dị ứng 

Ngoài 3 phản ứng kể trên còn có một vài dị ứng người bệnh dễ mắc phải khi truyền máu như:

• Nổi mề đay: Các dị nguyên trong huyết tương và các chế phẩm khác chứa huyết tương làm giải phóng histamin. Tình trạng này thường xảy ra với những người có tiền sử dị ứng. 
• Phản ứng phản vệ: Bệnh nhân sẽ có một trong các biểu hiện như sốc phản vệ, tụt huyết áp, nôn, vã mồ hôi, co thắt phế quản,….

Phản ứng do đồng miễn dịch

Đây là trường hợp cơ thể người bệnh phản ứng miễn dịch với các đồng kháng nguyên trong chế phẩm truyền vào. Người bệnh sẽ có dấu hiệu tan máu cấp hoặc tan máu muộn sau truyền máu. Đối với trẻ sơ sinh nếu bị phản ứng do đồng miễn dịch sẽ có những biểu hiện như xuất huyết đốm, nặng hơn có thể bị xuất huyết não- màng não,….

Các tai biến truyền máu do nhiễm trùng

Một vài tai biến truyền máu có tác nhân gây ra là nhiễm trùng gồm có: 

• Viêm gan do truyền máu: Thường gặp là viêm gan do HCV, có các biểu hiện như vàng da, cơ thể mệt mỏi, kém ăn, đau khớp hoặc có thể sốt nhẹ. 
• Nhiễm HIV và HTLV-1: Hiện nay, có sàng lọc HIV thường quy nên nhiễm HIV sau khi truyền máu chiếm tỷ lệ rất thấp. 
• Ngoài ra, người bệnh có thể nhiễm một vài loại khuẩn khác do truyền máu như nhiễm ký sinh trùng sốt rét, xoắn giang mai. Đồng thời, máu nhiễm khuẩn cũng là một trong những tác nhân có nguy cơ mắc phải sau truyền máu.

Tai biến do truyền máu khối lượng lớn

Truyền khối lượng máu lớn vào cơ thể có nguy cơ dẫn đến một vài tai biến như: 

• Quá tải tuần hoàn: Xảy ra với các bệnh nhân bị bệnh tim, phổi, suy tim phải, phù phổi cấp,….Nguyên nhân do lượng máu truyền vào cơ thể quá lớn cùng với tốc độ quá nhanh gây ra. 
• Nhiễm độc citrat: Cirat thường dùng để chống đông máu truyền vào nhưng có tác dụng phụ là gây rối loạn chức năng tim do làm giảm Calci máu. 
• Tăng Kali máu: Do kali chứa trong máu truyền vào sau quá trình bảo quản.

Cách xử trí, điều trị tai biến truyền máu

Mỗi mức độ tai biến sẽ có cách xử trí và điều trị khác nhau để đạt hiệu quả tối ưu nhất có thể. Những cách xử lý này cần được tiến hành bởi những y – bác sĩ có chuyên môn nghiệp vụ tốt, cụ thể như:

Xử trí ban đầu 

Dù tai biến nặng hay nhẹ, đây cũng là bước rất quan trọng. Đầu tiên phải khóa ngay bộ dây truyền máu để ngăn lượng máu tai biến đi vào cơ thể và quan sát, đánh giá các dấu hiệu sinh tồn của người bệnh. Tiếp đó, kiểm tra, đối chiếu hồ sơ và định nhóm máu của người bệnh để xác định hoặc loại trừ nguy cơ truyền máu do không hòa hợp nhóm hồng cầu. Đồng thời, xác định mức độ tai biến nhẹ, trung bình hay nặng để có biện pháp xử lý tiếp theo. 

Đối với phản ứng nhẹ 

Nếu người bệnh chỉ có phản ứng nhẹ thì tiếp tục truyền máu bình thường nhưng giảm tốc độ và kết hợp cùng các loại thuốc chống dị ứng. Trong quá trình truyền, theo dõi sát sao tình trạng lâm sàng của người bệnh, nếu không cải thiện hoặc chuyển biến xấu thì phải nâng cấp độ xử lý. 

Đối với phản ứng trung bình

Với cấp độ này phải ngưng ngay việc truyền máu vào cơ thể bệnh nhân. Thay vào đó, duy trì đường truyền tĩnh mạch bằng nước muối sinh lý. Nếu xuất hiện rét run hoặc dị ứng thì áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp như ủ ấm hoặc dùng thuốc chống dị ứng, hạ sốt. Ngoài ra, phải theo dõi màu sắc nước tiểu và lưu lượng, phát hiện bất thường phải đưa ra biện pháp giải quyết kịp thời. 

Đối với phản ứng nặng 

Bệnh nhân xuất hiện phẩn ứng nặng phải ngưng truyền máu khẩn cấp. Trong trường hợp có dấu hiệu sốc phản vệ phải điều trị ngay theo phác đồ của Bộ Y tế bằng Adrenalin, kháng histamin, corticoid,… Đồng thời, duy trì huyết áp bằng cách đảm bảo đường truyền tĩnh mạch bằng nước muối sinh lý. 

Nếu bệnh nhân bị co thắt phế quản thì dùng corticoid tĩnh mạch và thuốc giãn phế quản. Còn trường hợp bị quá tải tuần hoàn nên sử dụng thuốc lợi tiểu đường tĩnh mạch cùng furosemid.

Điều trị tai biến truyền máu ở đâu?

Hiện nay, ở nước ta, có rất nhiều cơ sở y tế tiếp nhận và điều trị cho bệnh nhân bị tai biến trong truyền máu. 

• Trung tâm Phục hồi chức năng – Bệnh viện Bạch Mai: Nằm tại Nhà tròn – Số 78 Giải Phóng, Đống Đa, Hà Nội, Trung tâm được nhiều bệnh nhân bị tai biến nói chung, tai biến truyền máu cấp độ nặng nói riêng tin tưởng lựa chọn. Trung tâm sở hữu đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, nhiều kinh nghiệm trong nghề cùng nhiều trang thiết bị phục vụ khám chữa bệnh hiện đại, kỹ thuật cao.  
• Bệnh viện Trung ương Quân đội 108: Nằm ở số 1 Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Hà nội, bệnh viện là một trong những địa chỉ uy tín, chất lượng chuyên điều trị tai biến. Tại đây, các kỹ thuật chuyên khoa như chụp đĩa đệm cản quang, đo điện thần kinh,…. được triển khai mang lại hiểu quả rất tốt. 
• Bệnh viện Phục hồi chức năng: Nằm ở 35 Lê Văn Thiêm, Thanh Xuân, Hà Nội, bệnh viện là cơ sở công lập, trực thuộc Sở Y tế với đội ngũ bác sĩ là các Giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ, điều dưỡng,… dày dặn kinh nghiệm và tâm huyết với nghề. Đồng thời, bệnh viện luôn chủ động nâng cấp trang thiết bị hiện đại, áp dụng kỹ thuật mới vào thăm khám, chữa bệnh và phục hồi chức năng do tai biến, chấn thương cho người bệnh. 

Trên đây là toàn bộ nội dung chi tiết về tai biến truyền máu, mong rằng sẽ mang lại những thông tin hữu ích cho bạn đọc. Nếu không may rơi vào tình trạng trên thì đừng quá lo lắng, hãy đến cơ sở y tế uy tín, chuyên môn cao để được điều trị, phục hồi kịp thời, tránh để xảy ra di chứng ngoài ý muốn