Phục Hồi Chức Năng Cứng Khớp Gối Và Các Bài Tập Hiệu Quả

Cứng khớp gối thường xuất hiện nhiều nhất ở người cao tuổi, tuy nhiên người trẻ vẫn có khả năng gặp tình trạng này bởi nguyên nhân bệnh lý hoặc chấn thương. Để bộ phận này dễ dàng vận động, di chuyển và tránh những biến chứng, ngoài những biện pháp điều trị được chỉ định, người bệnh còn được khuyến khích áp dụng chương trình phục hồi chức năng. Ở bài viết này, bạn đọc hãy cùng tìm hiểu mục đích và các bài tập phục hồi chức năng khớp gối hiệu quả.

Mục đích phục hồi chức năng cứng khớp gối là gì?

Khớp gối đảm nhiệm nhiều chức năng như hỗ trợ vận động, di chuyển, chống đỡ trọng lượng của cơ thể, do vậy có khả năng cao gặp vấn đề, trong đó phổ biến nhất là cứng khớp. Khi bị cứng khớp gối, người bệnh có cảm giác nóng đỏ, sưng nhẹ, đau khớp gối cả khi nghỉ ngơi hoặc vận động, thậm chí một số trường hợp còn bị bầm nhẹ, chảy máu, sốt, cơ thể mệt mỏi,….

Để nâng cao hiệu quả điều trị, giúp người bệnh nhanh chóng lấy lại khả năng vận động và tránh biến chứng, bên cạnh biện pháp chữa thì bác sĩ thường khuyến khích bệnh nhân áp dụng chương trình phục hồi chức năng cứng khớp gối. Mục đích của các chương trình này bao gồm:

Giảm đau, viêm khớp

Các chuyên gia cho biết, hiện tượng đau, sưng, phù nề ở vùng gân cơ tứ đùi và xung quanh khớp làm hạn chế hoạt động co duỗi cơ, giảm khả năng đi lại của người bệnh, đồng thời đây cũng là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng cứng khớp gối sau phẫu thuật. Bởi vậy, phục hồi chức năng cứng khớp gối sẽ nhằm mục đích giảm đau, viêm, sưng khớp.

Nếu bệnh nhân được hướng dẫn vận động và thực hiện chương trình phục hồi chức năng từ sớm, hiện tượng sưng đau, phù nề sẽ được thuyên giảm từ từ. Bên cạnh đó, để kiểm soát tốt tình trạng này, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp khác như chườm lạnh, dùng băng ép, kê cao chân, vận động khớp cổ chân.

Cải thiện khả năng gấp gối

Việc vận động khớp gối thường xuyên, liên tục sẽ tránh được tình trạng hạn chế khả năng vận động của các khớp, đồng thời cải thiện khả năng gấp gối. Đây cũng chính là mục đích chủ yếu của các bài tập phục hồi chức năng cứng khớp gối, đặc biệt là sau phẫu thuật.

Được biết, sau mổ nội soi khớp gối, người bệnh có nguy cơ cao gặp biến chứng hạn chế gấp, duỗi gối, do vậy khi thực hiện phục hồi chức năng càng sớm càng cho hiệu quả cao.

Giúp bệnh nhân dễ dàng duỗi gối

Phục hồi chức năng cứng khớp gối sau phẫu thuật cũng nhằm mục đích giúp bệnh nhân dễ dàng duỗi gối vì rất nhiều trường hợp gặp tình trạng hạn chế vận động duỗi gối sau khi mổ tái tạo dây chằng chéo trước.

Về bản chất, quá trình khắc phục hạn chế vận động duỗi gối thường khó khăn hơn so với vận động gấp gối, do vậy, bệnh nhân cần thực hiện các bài tập từ sớm, từ từ, liên tục và thường xuyên. Ngoài ra, bệnh nhân nên bắt đầu với các động tác nhẹ nhàng, sau đó tăng dần mức độ để đạt được hiệu quả cao nhất.

Vận động xương bánh chè linh hoạt

Khi xương bánh chè bị hạn chế vận động sẽ ảnh hưởng đến khả năng vận động của khớp gối, gây cứng khớp vì trong các hoạt động hàng ngày, sự di chuyển của khớp gối cần sự hỗ trợ của xương bánh chè. Do vậy, các bài tập phục hồi chức năng cứng khớp gối sẽ giúp xương bánh chè trở nên linh hoạt, dễ dàng vận động và tránh được những biến chứng nguy hiểm.

Hỗ trợ phục hồi cơ lực gân cơ tứ đầu đùi

Người bệnh được khuyến khích tập phục hồi chức năng cứng khớp gối còn nhằm mục đích lấy lại cơ lực của cơ tứ đùi. Tùy vào tình trạng cụ thể, các chuyên gia sẽ khuyến khích bệnh nhân thực hiện bài tập cải thiện lực cơ, điều trị giảm đau, hạn chế sưng viêm, phù nề hoặc dùng điện xung kích thích khả năng vận động,…

Nguyên tắc phục hồi chức năng cứng khớp gối

Theo chia sẻ của các chuyên gia, phục hồi chức năng cứng khớp gối sau phẫu thuật đóng vai trò vô cùng quan trọng, quyết định đến quá trình hồi phục của người bệnh. Thông thường, sau khi mổ, các bác sĩ sẽ xây dựng chương trình tập luyện để người bệnh giảm đau, khôi phục độ dẻo dai, linh hoạt cho khớp gối, đồng thời phục hồi dáng đi, khả năng di chuyển, dễ dàng thực hiện các công việc hàng ngày.

Nguyên tắc phục hồi chức năng cứng khớp gối đó là:

• Áp dụng các bài tập, tư thế đảm bảo bệnh nhân cảm thấy thoải mái, an toàn nhất.
• Hỗ trợ kiểm soát tốt tình trạng đau, sưng viêm.
• Tăng cường sự dẻo dai của các cơ, tăng khả năng vận động của khớp.
• Khuyến khích người bệnh thay đổi tư thế một cách chủ động hoặc thông qua sự hỗ trợ của kỹ thuật viên
• Sau phẫu thuật, người bệnh cần tập đứng, tập đi với dụng cụ hỗ trợ chuyên dụng.

Bài tập phục hồi chức năng cứng khớp gối hiệu quả nhất

Trong chương trình phục hồi chức năng cứng khớp gối có nhiều phương pháp, trong đó áp dụng các bài tập hỗ trợ là phổ biến nhất. Những bài tập này nhằm mục đích tăng cường tính linh hoạt, dẻo dai cho xương bánh chè, kéo giãn các khớp cơ lớn xung quanh khớp, nâng cao khả năng vận động của khớp gối, ngăn ngừa biến chứng sau phẫu thuật. Một số bài tập phục hồi chức năng cứng khớp gối phổ biến, hiệu quả nhất đó là:

Phục hồi chức năng cứng khớp gối với bài tập giãn cơ tứ đùi

Cơ tứ đùi là nhóm cơ lớn, khỏe ở phía trước đùi, đóng vai trò quan trọng đối với quá trình cử động của khớp gối, khớp háng. Khi tập luyện với cơ tứ đùi có thể phục hồi chức năng cứng khớp gối, giúp các nhóm cơ ở khu vực này được thư giãn, cải thiện độ linh hoạt và hạn chế thương tật.

Cách thực hiện:

• Người bệnh đứng cạnh tường hoặc dùng ghế hỗ trợ, cho hai chân rộng bằng vai.
• Tiếp đến bạn gập đầu gối sao cho bàn chân chạm vào mông.
• Dùng tay nắm lấy mắt cá chân, kéo từ từ về phía mông cho đến khi cảm thấy căng ở mặt đùi trước.
• Bạn giữ nguyên tư thế này trong khoảng 30 giây rồi trở lại vị trí ban đầu, sau đó đổi chân.
• Bài tập giãn cơ tứ đùi nên thực hiện mỗi bên 3 – 4 lần.

Bài tập di động xương bánh chè

Xương bánh chè là bộ phận nằm phía dưới gối, có thể giúp các khớp cử động trơn tru, từ đó quá trình các khớp cử động, co duỗi cũng dễ dàng hơn. Đây chính là lý do khi phục hồi chức năng cứng khớp gối cần chú trọng đến các bài tập di động xương bánh chè.

Cách thực hiện:

• Người bệnh bắt đầu với tư thế ngồi duỗi chân và thư giãn các cơ vùng chân.
• Dùng tay giữ vào xương bánh chè, di động bộ phận này một cách nhẹ nhàng, chậm rãi từ trái qua phải và ngược lại.
• Với động tác này thực hiện từ 10 – 20 lần.
• Sau đó lấy tay giữ xương bánh chè, di động nhẹ nhàng, từ trên xuống dưới rồi ngược lại, thực hiện 10 – 20 lần.

Bài tập kéo giãn cơ đùi sau

Bài tập kéo giãn cơ đùi sau tác động trực tiếp đến cơ phía sau đùi. Được biết đây là nhóm có hỗ trợ khớp gối và khớp háng cử động, nếu cơ đùi sau gặp những bất thường sẽ làm giảm khả năng vận động, di chuyển của các khớp.

Cách thực hiện:

• Bắt đầu ở tư thế nằm xuống sàn hoặc trên một tấm thảm, duỗi thẳng 2 chân.
• Tiếp theo bạn nâng một chân ra khỏi sàn, hai tay đặt ở mặt sau khớp gối, nhẹ nhàng kéo đầu gối về phía ngực cho đến khi cảm nhận rõ mặt sau đùi căng nhẹ.
• Chú ý giữ nguyên tư thế này trong khoảng 30 giây rồi hạ xuống và đổi chân.
• Người bệnh tập bài tập kéo giãn cơ đùi sau 3 – 4 lần mỗi bên.

Bài tập kéo giãn cơ vùng bắp chân phục hồi chức năng cứng khớp gối

Kéo giãn cơ vùng bắp chân cũng là một trong những bài tập phục hồi chức năng cứng khớp gối được bác sĩ khuyến khích người bệnh thực hiện rất nhiều. Bài tập này tác động vào khối cơ ở bắp chân, hỗ trợ cải thiện tầm hoạt động của khớp gối và cổ chân.

Cách thực hiện:

• Người bệnh chuẩn bị ở tư thế quay mặt vào tường.
• Chống hai tay lên tường để làm điểm tựa rồi di chuyển một chân ra phía sau hết mức sao cho mũi hai bàn chân hướng về phía trước, gót chân chạm đất và đầu gối trước gập nhẹ.
• Lúc này bạn hơi nhún chân phía trước xuống, giữ nguyên trong khoảng 30 giây sẽ thấy căng ở khối cơ vùng bắp chân.
• Đổi chân và lặp lại các động tác vừa thực hiện, tốt nhất nên tập luyện 3 – 4 lần cho cả 2 chân.

Bài tập gập khớp gối

Đây là bài tập có tác dụng cải thiện tình trạng cứng khớp gối rất tốt, hỗ trợ người bệnh gập, duỗi gối dễ dàng, tăng sự linh hoạt và độ dẻo dai cho bộ phận này, đồng thời đẩy nhanh quá trình điều trị bệnh.

Cách thực hiện:

• Đầu tiên bạn đứng thẳng lưng, từ từ áp lưng sát vào tường.
• Cho hai chân đứng rộng bằng vai, đồng thời hạ thấp đầu gối để tạo thành một góc 90 độ so với mặt sàn.
• Tạo lực để ép lưng và xương chậu cố định vào tường, giữ nguyên tư thế này trong khoảng 5 – 10 giây rồi trở về trạng thái ban đầu.
• Lặp lại bài tập này từ 3 – 4 lần trong ngày, chú ý không nên hạ đầu gối quá sâu vì có thể gây phản tác dụng khiến tình trạng sưng đau trở nên trầm trọng hơn.

Lưu ý khi phục hồi chức năng cứng khớp gối đảm bảo an toàn

Có thể thấy, phục hồi chức năng cứng khớp gối đóng vai trò vô cùng quan trọng, hỗ trợ quá trình điều trị hiệu quả, nhanh chóng hơn, giúp người bệnh khôi phục được khả năng vận động của khớp gối. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện các biện pháp phục hồi chức năng, bệnh nhân cần chú ý một số vấn đề dưới đây:

• Trước khi tập các chương trình phục hồi chức năng, người bệnh cần thăm khám để bác sĩ nắm rõ tình hình, mức độ bệnh và xây dựng phác đồ phù hợp nhất.
• Luôn luôn tuân thủ đúng hướng dẫn của kỹ thuật viên, kể cả khi tập luyện tại viện hay tại nhà, nhất là đối với trường hợp gặp chấn thương, đã trải qua quá trình phẫu thuật chỉnh hình.
• Thời gian đầu khi mới tập luyện, cần bắt đầu với bài tập nhẹ nhàng, vừa sức, không nên quá nóng vội tập động tác khó làm ảnh hưởng đến khớp gối và gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn.
• Nên thường xuyên xoa bóp nhẹ nhàng để kích thích máu lưu thông đến các khớp, đảm bảo quá trình phục hồi chức năng diễn ra thuận lợi, tránh đau nhức, sưng viêm hay biến chứng.
• Bên cạnh chương trình phục hồi chức năng với các bài tập kể trên, người bệnh cần chú ý bổ sung đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, ưu tiên bổ sung thực phẩm nhiều vitamin, khoáng chất, rau xanh, trái cây để nâng cao sức đề kháng.
• Bệnh nhân bị cứng khớp gối cần tránh xa chất kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá, đồng thời loại bỏ thức ăn nhanh, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đường, quá chua hoặc quá cay ra khỏi thực đơn dinh dưỡng của mình.
• Cân bằng giữa thời gian làm việc và nghỉ ngơi, giữ tinh thần thoải mái, không để bản thân rơi vào tình trạng áp lực, căng thẳng vì đây là yếu tố khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Một số thắc mắc liên quan

Chương trình phục hồi chức năng cứng khớp gối mặc dù quan trọng nhưng nhiều trường hợp vẫn chưa thực sự chú ý. Dưới đây là một số thắc mắc liên quan đến chương trình này được người bệnh đưa ra cùng giải đáp chi tiết nhất:

Trong quá trình phục hồi chức năng khớp gối, nếu gặp cơn đau nhức nên làm gì?

Hiện tượng đau nhức khi phục hồi chức năng khớp gối không phải là hiếm gặp, nếu không tìm biện pháp kiểm soát, cơn đau sẽ chuyển dần sang mức độ nghiêm trọng và gây ra nhiều biến chứng khác. Người bệnh có thể áp dụng các biện pháp giảm đau sau:

• Vận động khớp chủ động.
• Sử dụng thiết bị tập khớp gối thụ động liên tục.
• Dùng máy kích thích thần kinh qua da để giảm đau.
• Chườm lạnh hoặc chườm nóng.

Chương trình phục hồi chức năng ngoại trú kéo dài bao lâu?

Thông thường, tùy từng trường hợp bệnh khác nhau mà thời gian phục hồi chức năng không giống nhau. Đa số bệnh nhân cần 4 – 6 tuần để hoàn thành chương trình này. Sau khi thăm khám, bác sĩ sẽ tư vấn chi tiết các phương pháp tập luyện và giải thích về thời gian thực hiện cho bệnh nhân.

Nếu cơ địa người bệnh đáp ứng tốt với các bài tập và bệnh nhân kiên trì tập luyện hàng ngày, đúng hướng dẫn, đúng kỹ thuật thì thời gian này có thể được rút ngắn. Ngược lại tập luyện không thường xuyên, không có sự kiên trì hoặc sai kỹ thuật, cần nhiều hơn 6 tuần để hoàn thành chương trình này.

Người bệnh cần chuẩn bị những gì để quá trình tập luyện tại nhà đạt hiệu quả nhất?

Những đối tượng cần phục hồi chức năng cứng khớp gối thường đang bị hạn chế về khả năng vận động, di chuyển, đặc biệt là sau khi phẫu thuật. Do đó để đảm bảo an toàn và giúp quá trình tập luyện tại nhà đạt hiệu quả nhất, người bệnh cần chuẩn bị môi trường thật tốt, cụ thể:

• Có phòng tắm, phòng ngủ, phòng khách cùng tầng, tránh phải đi lại nhiều hoặc leo cầu thang.
• Ở những khu vực sàn trơn nên có dép hoặc thảm, tránh nguy cơ té ngã.
• Loại bỏ những vật dụng làm tăng khả năng vấp ngã như thảm, dây điện.
• Bệnh nhân nên có ghế ngồi cao, có chỗ gác tay và chắc chắn.
• Lắp các dụng cụ hỗ trợ vệ sinh hàng ngày như bệ ngồi vệ sinh cao, nhà vệ sinh có tay vịn, ghế tắm trong phòng tắm,…

Phục hồi chức năng cứng khớp gối là quá trình dài, cần sự kiên trì, quyết tâm của người bệnh, đồng thời còn chịu tác động từ nhiều yếu tố bên ngoài. Do đó bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia để có phác đồ tập luyện phù hợp và thực hiện mỗi ngày cho đến khi đạt được kết quả như mong đợi, nhanh chóng khôi phục chức năng của khớp gối.