Thoái Hóa Cột Sống

Thoái hóa cột sống là bệnh lý xương khớp mãn tính, thường gặp ở người trung niên và cao tuổi. Tình trạng này khiến bệnh nhân đau đớn, dẫn đến thoái hóa sụn khớp, đĩa đệm cột sống, biến dạng cột sống, hạn chế vận động. Tìm hiểu về bệnh lý thoái hóa cột sống thắt lưng, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị trong bài viết. 

Thoái hóa cột sống là gì?

Thoái hóa cột sống tiếng Anh là Degenerative Spine, thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng viêm xương khớp tại cột sống. Đây là bệnh mãn tính, có thể xảy ra ở cột sống cổ, cột sống ngực, cột sống thắt lưng.

Cột sống có cấu tạo 33 đốt sống xếp chồng lên nhau. Thoái hóa chỉ xảy ra ở một số vị trí, phổ biến nhất gồm:

• Thoái hóa cột sống lưng, dễ bị nhất ở đốt sống L1 – L5 ở khu vực thắt lưng.
• Thoái hóa cột sống cổ, chủ yếu là đốt sống C5 – C7.

Khi lớp sụn khớp mòn dần, đầu xương sẽ ma sát với nhau khi cơ thể vận động, gây viêm, sưng bao hoạt dịch khớp, dịch khớp tiết ít nên khô khớp. Ngoài ra, sự ma sát ở đầu xương về lâu ngày dẫn đến hình thành gai xương. Khi gai xương phát triển quá mức tiếp tục ma sát, ảnh hưởng đến xương đốt sống, rễ thần kinh và mô mềm xung quanh.

Bệnh lý này thường có nguy cơ cao xảy ra ở các nhóm đối tượng sau:

• Người trên 60 tuổi, ước tính có khoảng 85% người bị thoái hóa cột sống.
• Với người dưới 45 tuổi thì tỷ lệ nam giới mắc bệnh nhiều hơn nữ giới. Ngược lại, sau 45 tuổi thì tình trạng này xuất hiện ở nữ giới nhiều hơn.
• Người thừa cân, béo phì có nguy cơ cao mắc bệnh do trọng lượng cơ thể dồn lực gây tổn thương sụn khớp, đĩa đệm, xương dưới sụn.
• Người hoạt động thể lực mạnh, nhân viên văn phòng, có tiền sử chấn thương, viêm xương khớp, người làm việc ở tư thế đứng hoặc ngồi quá lâu.

Nguyên nhân gây thoái hóa cột sống thắt lưng

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến thoái hóa cột sống thắt lưng, bao gồm:

• Lão hóa: Tuổi tác càng cao, cấu trúc cột sống càng yếu, đĩa đệm bị mất nước, bao xơ đĩa đệm dễ bị rách, dây chằng xơ hóa, mô sụn tổn thương.
• Do thói quen sinh hoạt: Tư thế ngồi gù lưng, gập cổ, gối đầu cao, hoạt động thể thao không đúng cách thúc đẩy nhanh quá trình thoái hóa.
• Ăn uống: Chế độ dinh dưỡng thiếu hụt canxi, magie, collagen tuýp 2, glucosamin ảnh hưởng cột sống, tăng nguy cơ mắc bệnh xương khớp.
• Công việc đặc thù: Người làm văn phòng, ít vận động, làm việc nặng, sai tư thế, giữ nguyên tư thế quá lâu. Về lâu dài khiến cột sống mất đi đường cong sinh lý, cơ thể gập cong, đổ về trước gây thoái hóa.
• Do chấn thương: Chấn thương khi sinh hoạt, vận động, tai nạn có thể biến chứng ở cột sống.
• Thừa cân, béo phì: Cân nặng tăng không kiểm soát, gây áp lực lên đốt sống. Người bị thừa cân, béo phì có nguy cơ bị thoái hóa cột sống cao gấp 5 lần.
• Giới tính: Ở phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh có nồng độ estrogen thấp, ảnh hưởng xương khớp, loãng xương, thoái hóa đốt sống.

Các dấu hiệu phổ biến

Các triệu chứng của bệnh thoái hóa cột sống biểu hiện rõ ở vị trí đốt sống bị thoái hóa.

Triệu chứng chung

• Đau nhức, đau âm ỉ, cơn đau có xu hướng nặng hơn khi vận động và thuyên giảm khi nghỉ ngơi. Các động tác có thể gây đau gồm vặn người, cúi người xuống thấp, nâng vật nặng,…
• Khi cúi người, ưỡn ngực có âm thanh lục cục do khớp bị khô, thiếu dịch nhờn.
• Cột sống cứng, lưng, cổ, vai gáy kém linh hoạt, đặc biệt vào buổi sáng sớm hoặc sau khi bệnh nhân ngồi lâu.
• Khu vực viêm đốt sống bị sưng, đau, mềm, ấm nóng khi chạm vào. Đi kèm các triệu chứng sốt, mệt mỏi, yếu, tê bì tay chân.
• Người bệnh thoái hóa cột sống có xu hướng gù lưng, cong vẹo.

Triệu chứng thoái hóa cột sống ở cổ

• Đau nhức, cứng cổ, khó khăn khi quay cổ, cơn đau xuất hiện đột ngột với mức độ nặng, kéo dài vài giờ đến vài ngày. Triệu chứng đau có thể lan rộng ra vai, lưng trên, lưng giữa hoặc cánh tay.
• Tê bì, yếu, liệt bả vai, cánh tay hoặc cả ngón tay.
• Đau đầu, chóng mặt, bị nấc, ngáp nhiều nếu bị thoái hóa đốt sống cổ C1 – C2.

Triệu chứng đặc trưng của thoái hóa cột sống lưng

• Đau thắt lưng âm ỉ, kéo dài nhiều ngày và có thể lan xuống vùng lưng dưới, mông, bẹn, sau đùi. Cơn đau có thể tăng lên khi người bệnh vận động, gập cong người, xoay người, nâng vác đồ nặng.
• Nếu tình trạng này kéo dài mà không kiểm soát sẽ ảnh hưởng đến bắp chân, cẳng chân, bàn chân, gây tê liệt, mất thăng bằng.
• Nhiều trường hợp có thể gây mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột, kèm đau co thắt cơ bắp.

Triệu chứng khi bị thoái hóa đốt sống ngực

• Cơn đau xuất hiện ở vùng lưng giữa, lan đến vùng cổ, vai, cánh tay.
• Cơn đau thường khởi phát khi bệnh nhân cúi người về trước hoặc gập người.

Bị thoái hóa cột sống có nguy hiểm không?

Bệnh thoái hóa đốt sống không chỉ khiến người bệnh đau mỏi, gặp khó khăn khi vận động mà còn để lại nhiều biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt, mất khả năng đi lại, liệt, tàn phế được xem là biến chứng nguy hiểm nhất.

• Mất ngủ: Tình trạng này khiến bệnh nhân mệt mỏi, mất ngủ kéo dài.
• Tăng – giảm huyết áp: Huyết áp thất thường, có khi giảm mạnh hoặc tăng cao gây nguy hiểm cho sức khỏe.
• Đau đầu, rối loạn tiền đình: Động mạch gần đốt sống bị chèn ép, máu bị cản trở lưu thông dẫn đến rối loạn tiền đình, đau đầu, chóng mặt, chán ăn.
• Đau tức ở ngực: Các cơn đau ở ngực dai dẳng do gốc thần kinh của cột sống cổ số 6 và 7 bị chèn ép bởi gai xương.
• Hội chứng cổ tim: Khi đốt sống cổ bị thoái hóa, lệch vị trí khiến cấu trúc của cột sống cổ bị thay đổi, chèn ép lên dây thần kinh chi phối hoạt động tim. Điều này dẫn đến xuất hiện các cơn đau tim đột ngột, rối loạn nhịp tim.
• Thoát vị đĩa đệm: Cột sống bị thoái hóa gây tổn thương đĩa đệm, rách hoặc nứt bao xơ đĩa đệm, khiến đĩa đệm trượt khỏi vị trí ban đầu. Về lâu dài dẫn đến tình trạng thoát vị đĩa đệm, gây mất kiểm soát vận động.
• Gai cột sống: Lớp sụn khớp bị bào mòn, cơ thể thúc đẩy cơ chế tự chữa lành bằng cách kích thích gai xương hình thành. Hơn nữa, gai cột sống không chỉ làm biến dạng đầu xương đốt sống mà còn ảnh hưởng đến mô mềm, rễ thần kinh xung quanh.
• Biến dạng cột sống: Người bị thoái hóa cột sống có xu hướng phải đứng nghiêng, cúi người khi di chuyển. Về lâu dài sẽ khiến cột sống thắt lưng bị biến dạng gù, vẹo, cong.
• Thoái hóa cột sống chèn ép dây thần kinh: Dây thần kinh bị chèn ép dẫn đến vùng đau lan tỏa ở mông, tứ chi, gây tê liệt một hoặc hai bên cánh tay. Một vài trường hợp hiếm, thoát vị đĩa đệm có thể tác động dẫn đến mất kiểm soát đại tiểu tiện.
• Bại liệt: Việc dây thần kinh bị chèn ép, tác động lên tủy sống có thể dẫn đến đau, yếu tứ chi, đi lại khó khăn, thậm chí liệt.

Các phương pháp chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh gai xương thoái hóa cột sống thắt lưng, bệnh nhân cần đến gặp bác sĩ để thực hiện thăm khám.

Một số biện pháp được bác sĩ chỉ định để chẩn đoán bệnh cũng như đánh giá tình trạng bệnh.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ thăm hỏi các triệu chứng, mức độ, bệnh sử gia đình. Sau đó, bác sĩ kiểm tra tổng quát tư thế, vùng da xung quanh, kiểm tra mô mềm, cơ bằng tay, kiểm tra phản xạ thần kinh, đánh giá biên độ vận động của khớp liên quan.
• Cận lâm sàng: Chụp X-quang, CT, MRI, chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn để đánh giá đĩa đệm, sự hiện diện của gai xương, dây chằng, gân, vị trí và hình thái cột sống.
• Xét nghiệm chuyên sâu: Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể được chỉ định xét nghiệm máu, hút dịch tủy để đánh giá thoái hóa. Đồng thời nhằm loại bỏ các vấn đề như viêm đốt sống, nhiễm trùng, ung thư.

Mắc bệnh thoái hóa cột sống có chữa được không?

Hiện nay, không có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh thoái hóa cột sống. Thay vào đó, các phương pháp điều trị hiện tại tập trung vào các hướng sau:

• Giảm đau nhức, sưng viêm cho bệnh nhân.
• Cải thiện khả năng đi lại, hoạt động của người bệnh.
• Làm chậm tiến triển quá trình thoái hóa cột sống thắt lưng.

Cách điều trị bệnh thoái hóa cột sống đốt cổ và thắt lưng

Hiện nay có nhiều phương pháp được ứng dụng trong điều trị bệnh lý xương khớp thoái hóa cột sống. Mỗi một phương pháp đều đem lại hiệu quả và có những ưu nhược điểm riêng.

Sử dụng cây thuốc dân gian

Khi tình trạng thoái hóa mới khởi phát, cơn đau nhẹ, người bệnh có thể áp dụng một số bài thuốc dân gian.

Cách làm này có thể thực hiện tại nhà, giúp bệnh nhân giảm đau, thấy thoải mái, dễ chịu.

• Cây xương rồng: Dùng 3 nhánh bẹ xương rồng, bỏ gai, nhựa và rửa sạch. Sau đó nướng trên bếp than khoảng 10 phút và cho vào tấm khăn mỏng. Đắp xương rồng nướng lên vùng cột sống bị đau nhức trong 20 – 25 phút, mỗi ngày thực hiện 2 lần.
• Lá lốt: Chuẩn bị 100g lá lốt tươi, rửa sạch và để ráo nước rồi đun cùng 2 bát nước với lửa nhỏ. Sắc đến khi còn một nửa bát thì gạn nước thuốc và uống sau khi ăn tối.
• Ngải cứu: Rửa sạch 200g lá ngải cứu, thái nhỏ và sao vàng cùng 3 thìa muối trắng. Sau đó đổ hỗn hợp ra tấm vải mỏng và chườm lên vùng cột sống bị thoái hóa trong 15 – 20 phút.

Dùng bài thuốc dân gian cần kiên trì thực hiện trong thời gian dài, chỉ có hiệu quả giảm đau nhức ngắn hạn.

Sử dụng thuốc Tây được kê theo toa

Người bị bệnh thoái hóa cột sống uống thuốc gì để giảm đau hiệu quả? Tùy thuộc tình trạng mà bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau, chống viêm, thuốc giãn cơ, thuốc ức chế IL1 hoặc thuốc tiêm.

• Thuốc giảm đau: Gồm có Paracetamol, Aspirin giúp giảm đau nhanh, tuy nhiên có thể gây tổn thương gan, thận.
• Thuốc kháng viêm không Steroid: Giúp giảm đau, giảm sưng viêm mạnh hơn, thường dùng cho bệnh nhân tình trạng nặng. Tuy nhiên, các thuốc này có thể ảnh hưởng đến dạ dày, thận, tim mạch.
• Kem, gel, thuốc xịt, miếng dán ngoài da: Dùng để bôi thoa và xịt trực tiếp lên vùng da ở cột sống bị đau nhức. Tuy hiệu quả giảm đau tốt, không gây tác dụng phụ cho gan, thận nhưng nếu lạm dụng có thể bào mòn xương.
• Thuốc giãn cơ: Giúp khắc phục tình trạng co cứng cơ ở bệnh nhân bị thoái hóa cột sống, giúp dễ dàng vận động.
• Thuốc tiêm: Một số trường hợp bác sĩ chỉ định tiêm Corticoid vào quanh cột sống. Tiêu biểu như người bị thoát vị, chèn ép dây thần kinh nặng gây đau nhức kéo dài. Mặc dù hiệu quả giảm đau nhanh nhưng dễ gây phụ thuộc, giòn xương.

Tập vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là yếu tố cần thiết trong phác đồ điều trị thoái hóa cột sống. Luyện tập có thể giúp kéo giãn cột sống tự nhiên, thúc đẩy phục hồi tổn thương ở đốt sống, giúp khớp linh hoạt dẻo dai. Đồng thời giúp giảm bớt áp lực tác động lên đĩa đệm và khớp đốt sống từ đó giúp thuyên giảm triệu chứng của thoái hóa.

Bác sĩ khuyên bạn nên gặp chuyên gia vật lý trị liệu để xây dựng chương trình tập luyện phù hợp. Nếu bài tập không phù hợp có thể gây áp lực thêm cho cột sống, gây đau, bệnh nặng hơn.

Bạn có thể tham khảo một số bài tập cho người bệnh xương khớp dưới đây:

• Kéo giãn cơ lưng: Bệnh nhân nằm ngửa trên sàn, duỗi thẳng một chân sau đó nâng bàn chân lên, gót chân hướng xuống sàn. Chân còn lại co gối, dùng hai tay kéo sát gối về ngực. Sau đó duỗi thẳng chân về tư thế cũ và thực hiện với chân còn lại.
• Di động cột sống: Nằm trên sàn và hai tay đan sau gáy, lưng ấn sát xuống mặt sàn rồi nhấc mông khỏi sàn. Từ từ cong lưng lên khỏi mặt sàn khi mông vẫn giữ sát mặt sàn.
• Nâng đầu gối ngang ngực: Nằm ngửa trên mặt sàn, đầu gối co lại và bàn chân đặt phẳng trên sàn. Lưng ép sát sàn rồi kéo cả hai đầu gối lên ngang ngực, giữ tư thế 5 giây và thả lỏng, lặp lại 10 lần.

Châm cứu

Châm cứu là liệu pháp YHCT giúp khai thông khí huyết, khôi phục âm dương, kích thích cơ thể tự chữa lành. Kim châm cứu tác động vùng cột sống, kích thích cơ chế giảm đau, chống viêm tự nhiên.

Tuy nhiên, phương pháp châm cứu chỉ có tác dụng tạm thời, cần thực hiện nhiều buổi trong liệu trình.

Phẫu thuật ngoại khoa

Phẫu thuật là lựa chọn điều trị cuối cùng, thường được chỉ định cho bệnh nhân không đáp ứng tốt phác đồ điều trị nội khoa và phục hồi chức năng sau 3 tháng. Hoặc những người bị tổn thương đĩa đệm nặng, đau thần kinh tọa lâu ngày, hẹp ống sống, bị chèn ép rễ thần kinh hoặc tủy sống, trượt đốt sống độ 3, độ 4.

Phương pháp phẫu thuật nhằm loại bỏ yếu tố thoái hóa dư thừa như nhân nhầy thoát vị, cắt gai xương. Tuy nhiên, thủ thuật này đòi hỏi kỹ thuật cao, tỉ mỉ, chỉ một bước sai lệch sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống dây thần kinh tủy sống, gây bại liệt.

Ngoài ra, bạn cũng cân nhắc một số rủi ro biến chứng như gây đau tim, tổn thương vùng đầu, rối loạn lưu thông máu, xuất huyết nội, nhiễm trùng,…

Các bài thuốc Đông y chữa thoái hoá cột sống nổi tiếng

Trong Đông y, các bài thuốc chữa thoái hoá cột sống tập trung vào điều trị từng thể bệnh, đem lại hiệu quả tốt nhất.

• Thể thấp nhiệt: Phong nhiệt ứ trệ, cơ thể nóng, nước tiểu vàng, đau vùng lưng, ấm nóng cột sống, mạch hoạt sác, rêu lưỡi vàng. Người bệnh được kê đơn thuốc gồm: Hoàng bá, phòng kỷ, thương truật, mật gấu, nhân trần, đương quy, bạch thược, ngũ gia bì, hy thiêm, uy linh tiên, trạch tả.
• Thể hàn thấp: Phong hàn ứ trệ gây đau lưng, co cứng cơ, cơn đau gia tăng khi vận động mạnh, thay đổi thời tiết. Thang thuốc gồm có: Can khương, thiên niên kiện, quế chi, thương truật, xuyên khung, kê huyết đằng, ý dĩ, tang ký sinh, tỳ giải, trần bì.
• Thể dương dư: Dương suy âm thịnh khiến xương khớp mệt mỏi, khí huyết không thông, chân tay lạnh, nhức mỏi. Thang thuốc gồm có: Thục địa, ma hoàng chích, nhục quế, cam thảo, ngưu tất, hoàng kỳ chích, quy đầu, lộc giác xương, thục phụ tử, bổ cốt chỉ, phòng kỷ, chế nhũ hương, quy bản chích, tang ký sinh.

Cách phòng ngừa bệnh lý thoái hoá cột sống

Cột sống bị thoái hoá theo thời gian là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên, để hạn chế tiến độ lão hoá, giảm nguy cơ mắc bệnh thoái hoá cột sống thắt lưng, bạn có thể thực hiện các điều sau:

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng tốt cho cột sống như bổ sung vitamin C, D, Canxi, Magie, uống nhiều nước lọc. Đồng thời không sử dụng nhiều chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, cafe,…
• Hạn chế làm việc nặng, dùng nhiều sức lực, tránh dồn áp lực lên cột sống.
• Thường xuyên thay đổi tư thế, không nên ngồi, nằm hoặc giữ nguyên một tư thế quá lâu. Cách khoảng 60 phút bạn nên đứng lên đi lại để xương khớp được thư giãn.
• Kiểm soát cân nặng lý tưởng, hợp lý để tránh bệnh lý xương khớp, tim mạch, đường huyết.
• Tập thể dục thường xuyên để cải thiện sự linh hoạt của khớp xương, tăng năng lượng, tăng cường cơ bắp. Một số bài tập phù hợp, tốt cho xương khớp như tập yoga, đi bộ, bơi lội, thể dục nhịp điệu,…
• Luôn giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, mệt mỏi, không thức khuya, làm việc quá sức.
• Bổ sung các loại sữa, thực phẩm chức năng tốt cho xương khớp.

Thoái hoá cột sống là bệnh lý mãn tính, thường gặp ở độ tuổi trung niên và cao tuổi. Trên đây là những dấu hiệu nhận biết cũng như phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay. Tốt nhất người bệnh nên đến gặp các bác sĩ chuyên khoa để có phương pháp điều trị thích hợp.