Gai Cột Sống

Gai cột sống là một trong các bệnh lý xương khớp thường gặp, đang ngày càng có xu hướng trẻ hóa và gia tăng. Bệnh dễ để lại các hệ lụy nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và cản trở không nhỏ mọi sinh hoạt hàng ngày của người bệnh. Vì vậy, để đảm bảo chất lượng cuộc sống, hãy điều trị càng sớm càng tốt.

Tổng quan về bệnh gai cột sống

Gai cột sống là tình trạng xuất hiện các phần gai xương, mọc ra phía ngoài và hai bên của cột sống. Các gai xương chèn ép trực tiếp vào vùng cơ, dây thần kinh xung quanh, gây ra cảm giác đau ở vùng thắt lưng, vai hay cổ. Trong trường hợp nặng, chúng có thể làm hạn chế vận động của cơ thể, nhất là ở những vị trí đau.

Bệnh gai cột sống thường xảy ra ở người trên 35 tuổi, tuy nhiên do chế độ ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học, tình trạng bệnh đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa. Bất kỳ đối tượng nào cũng có thể gặp phải những đau nhức và phiền toái do bệnh gây nên, vì thế hãy tìm hiểu và chủ động điều trị, phòng tránh ngay từ hôm nay.

Nguyên nhân hình thành gai xương

Mỗi bệnh nhân bị gai cột sống sẽ do những nguyên nhân khác nhau gây nên. Dưới đây là một số nguyên nhân chính, người bệnh không nên chủ quan mà bỏ qua:

• Viêm xương khớp: Hệ lụy của tình trạng viêm xương khớp sẽ dẫn đến những biến chứng phát sinh như xuất hiện gai xương. Vì ổ viêm gây kích thích tế bào tạo thêm xương, từ đó dẫn tới dư thừa, làm cho bề mặt xương nhô ra và hình thành gai.
• Lắng đọng canxi: Nguyên nhân này thường gặp ở người lớn tuổi, khi sụn khớp bị thoái hóa và xẹp xuống, dây chằng ở giữa đốt sống bị chùng giãn, lâu ngày canxi sẽ tụ lại tạo thành gai xương.
• Do chấn thương: Khi cơ thể gặp chấn thương, khớp xương thực hiện quá trình tự điều trị. Tuy nhiên, do cơ chế tái tạo không đồng đều, canxi sẽ tập trung nhiều hơn vào một chỗ. Lâu dần, vị trí đó sẽ hình thành gai xương.
• Thoái hóa cột sống: Theo tuổi tác tình trạng thoái hóa xương khớp cũng ngày càng gia tăng, dưới sự tác động của một số yếu tố dẫn đến tình trạng các bao xơ đĩa đệm bị mất nước, nứt vỡ và xẹp đi khiến cho các khớp xương ma sát vào nhau và bào mòn dẫn tới hư hại và viêm. Canxi lắng đọng nhiều hơn ở dây chằng, tạo điều kiện cho gai xương hình thành
• Một số nguyên nhân khác: Do di truyền, tính chất công việc, hoạt động sai tư thế, béo phì thừa cân,…

Đây đều là những nguyên nhân thường gặp, người bệnh cần chú ý trong quá trình sinh hoạt, làm việc, vận động để hạn chế thấp nhất nguy cơ phát sinh gây bệnh.

Dấu hiệu điển hình nhận biết tình trạng bệnh

Gai cột sống thường biểu hiện ra ngoài bằng những triệu chứng khá dễ nhận biết:

• Đau nhức cột sống ở vị trí cổ và thắt lưng: Khi gai xương bắt đầu mọc dài ra, bệnh nhân sẽ cảm nhận rõ ràng được cơn đau ở vị trí cột sống. Các dấu hiệu ban đầu chỉ đơn giản là đơ, cứng và mỏi cột sống cổ, lưng. Sau một thời gian, người bệnh sẽ phải đối mặt với những cơn đau thần kinh tọa khi đứng hoặc di chuyển các cơn đau gia tăng và có thể lan đến những khu vực xung quanh
• Cơ thể mất cân bằng: Cơn đau xuất hiện thường xuyên khiến người bệnh có xu hướng lười vận động, dẫn đến khí huyết không được lưu thông khiến mức độ đau trầm trọng hơn. 
• Mất cảm giác ở các chi: Khi bị gai cột sống, cơ bắp sẽ trở lên yếu dần, đặc biệt khi người bệnh có xu hướng lười vận động. Khi bệnh ở giai đoạn nặng, rễ thần kinh sẽ bị ảnh hưởng, khiến bàn tay bàn chân tê liệt, suy giảm chức năng vận động
• Biến dạng cột sống: Bệnh lâu ngày không được điều trị người bệnh có thể phải đối mặt với tình trạng gù, vẹo cột sống và thậm chí tàn phế.
• Rối loạn thần kinh thực vật: Người bệnh có biểu hiện liên quan đến thần kinh thực vật như tăng tiết mồ hôi, rối loạn phản xạ, hạ huyết áp,…
• Một số triệu chứng khác: Mệt mỏi, uể oải, mất ngủ, buồn nôn, sụt cân,… Một số người bệnh còn có thể sờ thấy phần gai xương bên dưới lớp da.

Những dấu hiệu này rất hay gặp, tuy nhiên, chúng cũng dễ nhầm lẫn với các triệu chứng của bệnh lý xương khớp khác. Cách tốt nhất để phân biệt là thông qua thăm khám, chụp x-quang,… Những hình ảnh chiếu chụp cùng chẩn đoán của bác sĩ sẽ cho kết luận đúng đắn nhất về thể bệnh cũng như mức độ gai cột sống đang gặp phải. Từ đó, xác định phác đồ chính xác nhất để có hiệu quả điều trị cao.

Các loại gai cột sống thường gặp

Tình trạng gai có thể xuất hiện tại nhiều vị trí. Mỗi vị trí có biểu hiện khác nhau. Thông thường, người bệnh có thể gặp phải một trong những thể gai cột sống dưới đây.

Gai cột sống L4 L5 (cột sống thắt lưng)

Thắt lưng là vị trí dễ mắc các bệnh về xương khớp nhất, trong đó có gai cột sống. Thông thường người bệnh sẽ gặp phải tình trạng gai cột sống ở vị trí L4 L5. Vì đây là vị trí phải chịu nhiều áp lực nhất từ trọng lượng cơ thể cũng như các lực ép trong quá trình lao động. Từ đó dễ dẫn đến những tổn thương bên trong xương, tạo điều kiện hình thành gai. 

Tình trạng gai xương gây đau nhức, tê mỏi vùng thắt lưng và khiến người bệnh thực hiện động tác cúi gập, xoay người gặp nhiều khó khăn. Sau một thời gian không điều trị kịp thời, các cơn đau có thể lan xuống vùng mông và hai chân. Khi đó việc di chuyển đi càng gặp nhiều khó khăn, người bệnh ngại di chuyển và lâu ngày có thể dẫn đến teo chi, bại liệt.

Gai đốt sống cổ

Bệnh thường xảy ra tai các khu vực cổ, gáy. Có thể nhìn thấy các khớp xương bị nhô ra ngoài thành các điểm lồi hoặc mỏm xương. Người bệnh sẽ thấy đau nhức, tê mỏi và vận động khó khăn, nhất là khi thực hiện các động tác xoay cổ cúi đầu,…

Khi bệnh nặng hơn, bệnh nhân sẽ thấy có hiện tượng đau buốt lên đỉnh đầu, đau nửa đầu, chóng mặt, buồn nôn và mất ngủ (các dấu hiệu tiền đình). Một số trường hợp khác, gai xương chèn ép lên dây thần kinh gây cảm giác tê mỏi vai gáy, kéo xuống vùng cánh tay. Bệnh để lâu ngày không được điều trị dứt điểm có thể khiến suy giảm chức năng cánh tay, dẫn đến teo cơ tay hoặc liệt nửa người.

Gai đôi cột sống bẩm sinh

Gai đôi cột sống bẩm sinh khá hiếm gặp, tuy nhiên, hệ quả mà bệnh để lại cũng khá nghiêm trọng nếu như không được xử lý đúng cách. Bệnh lý này được xác định là thuộc về cấu trúc chức năng của cột sống, hình thành ngay từ khi con người phát triển trong bụng mẹ.

Trong quá trình phân bào, ống sống và dây thần kinh cột sống không được khép kín, khiến cột sống bị tách làm đôi tại đốt sống S1. Khi lớn lên, theo sự phát triển của cơ thể, gai phát triển lớn hơn, gây đau nhiều hơn.

Gai đôi có thể gây ra hệ lụy các bệnh như: Thoát vị đĩa đệm, Đau thần kinh tọa, đau thần kinh liên sườn, vẹo cột sống, liệt, ảnh hưởng dây thần kinh gây viêm màng não,…

Gai cột sống chèn dây thần kinh

Kích thước gai xương khi mới hình thành chỉ rơi vào khoảng vài milimet, thường mọc ở mặt trước và hai bên đốt sống. Tuy nhiên, khi phát triển mạnh hơn, gai xương có thể xuất hiện ở mặt sau, chèn ép trực tiếp vào rễ thần kinh. Đặc biệt là dây thần kinh tọa, dây thần kinh kéo xuống 2 tay. Từ đó gây cho người bệnh cảm giác đau nhức tại chỗ và tê bì, làm suy giảm hoàn toàn chức năng vận động ở các chi.

Gai xương cột sống có nguy hiểm không?

Ở giai đoạn đầu, các dấu hiệu chưa biểu hiện rõ ràng. Vì vậy, người bệnh thường không nhận biết được tình trạng nên dẫn tới chủ quan. Sau một thời gian, gai xương sẽ lớn dần và chèn ép vào các tuỷ sống cũng như các dây thần kinh. Từ đó gây ra nhiều triệu chứng đau nhức ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt của người bệnh.

Khi gai cột sống chèn dây thần kinh là lúc bệnh tình đã trở nặng và rất dễ chuyển sang giai đoạn mãn tính hoặc gặp các biến chứng xương khớp. Giai đoạn này bệnh rất khó điều trị khỏi hoàn toàn nên có khả năng phải chung sống với bệnh suốt đời. Bởi vậy, ngay khi thấy có các dấu hiệu bất thường, người bệnh nên đi thăm khám để kịp thời xử lý, tránh dẫn đến những biến chứng không mong muốn về sau.

Gai cột sống chữa bằng cách nào?

Gai cột sống cũng giống như nhiều bệnh lý khác, tuy không khó chữa nhưng đòi hỏi người bệnh phải nghiêm túc trong quá trình điều trị. Đồng thời, tìm đúng phương pháp, tuân thủ đúng chỉ dẫn từ chuyên gia để có kết quả tốt nhất.

Chữa gai xương cột sống bằng bài thuốc dân gian

Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể áp dụng các bài thuốc dân gian để điều trị tình trạng đau nhức do gai xương. Một số loại thảo dược có sẵn trong tự nhiên mang lại hiệu quả cao được dân gian ưa chuộng sử dụng là: Lá đinh lăng, lá ngải cứu, lá lốt, xương rồng, trái nhàu,…

Các bài thuốc dân gian thực hiện rất đơn giản, người bệnh có thể thực hiện để giảm đau ngay tại nhà. Một số bài thuốc giảm đau người bệnh có thể áp dụng như sau:

• Sử dụng xương rồng: Bỏ sạch gai, rửa sạch với muối sau đó nướng lên. Khi đủ nóng thì dùng vải mỏng cuốn vào và đắp lên vị trí bị đau. Thuốc nguội có thể lặp lại quy trình trên từ 3 – 5 lần để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Sử dụng chìa vôi và lá lốt: Sắc 25g lá chìa vôi và 15g lá lốt thành nước uống. Sử dụng bài thuốc liên tục trong vòng 2 tuần các triệu chứng đau nhức do gai xương sẽ giảm dần.
• Sử dụng lá ngải cứu: Lấy 1 nắm lá ngải cứu rửa sạch, sau đó giã nát, vắt lấy nước và trộn thêm mật ong để uống. Sử dụng nước ngải cứu mật ong trong khoảng 10 ngày sẽ cảm thấy cơn đau được thuyên giảm. Người bệnh cũng có thể dùng lá ngải cứu sao vàng với muối đắp vào chỗ bị gai trên cột sống để trị bệnh.

Những phương pháp dân gian này thường có tác dụng hỗ trợ điều trị từ bên ngoài để cải thiện các triệu chứng đau. Người bệnh không nên lạm dụng quá vì chúng không thể  chữa khỏi bệnh nếu không có giải pháp đặc trị đi kèm. 

Chữa gai xương bằng Tây y

Các bác sĩ Tây y sẽ thực hiện chẩn đoán tình trạng gai cột sống bằng một số phương pháp như: Chụp CT scan, chụp X-quang, chụp cộng hưởng từ, xét nghiệm điện học,… 

Sau khi thăm khám, tùy vào tình trạng bệnh cụ thể mà bác sĩ chỉ định người bệnh sử dụng các thuốc phù hợp:

• Thuốc giảm đau Paracetamol: Đây là loại thuốc có tác dụng giảm dẫn truyền cảm giác đau đến não, ức chế cơn đau nhức do gai cột sống và các bệnh về xương khớp. Đồng thời loại thuốc này có tác dụng kháng viêm, chống nhiễm trùng nên có thể ngăn chặn nguy cơ biến chứng nặng.
• Thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs): Đây là một trong các loại thuốc có tác dụng giảm nhanh các cơn đau nhức do gai cột sống gây ra.
• Eperisone HCL: Thuốc giúp giãn cơ vân, giãn mạch và tạo ra sự co dãn dây chằng quanh cột sống. Từ đó, giúp giảm chèn ép, giảm cảm giác đau nên người bệnh cảm thấy thoải mái, dễ chịu hơn.

Các loại thuốc Tây y chủ yếu giúp giảm nhanh cơn đau nhức, làm chậm quá trình biến chứng bệnh. Hiệu quả các thuốc được sử dụng khá nhanh và mạnh. Tuy nhiên, những nhóm thuốc này không thể điều trị tận gốc căn nguyên bệnh Vì thế, tình trạng đau nhức có thể tái phát lại nhanh chóng sau khi ngưng sử dụng thuốc một thời gian.

Gai cột sống có phải mổ không? Phẫu thuật cắt gai xương

Nhiều bệnh nhân lựa chọn biện pháp điều trị phẫu thuật để cắt bỏ gai xương. Phương pháp phẫu thuật cắt gai cột sống sẽ xử lý gai nhanh chóng và rất chính xác. Tuy nhiên, sau một thời gian cắt bỏ gai vẫn có thể sẽ mọc trở lại.

Bên cạnh đó, đây là phương pháp tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm cũng như nguy cơ biến chứng cao. Vì thông thường, gai sẽ chèn ép và liên quan mật thiết đến hệ thống các dây thần kinh nên chỉ cần một sơ xảy nhỏ có thể gây ra bại liệt cả đời. Việc phẫu thuật gai cột sống đòi hỏi kỹ thuật và trình độ chuyên môn cao cũng như điều kiện vô trùng, đảm bảo vệ sinh, khoa học. Có như vậy mới tránh được nhiễm trùng, không gây ra hệ lụy khác.

Các bác sĩ thường chỉ định phẫu thuật khi bệnh gai cột sống chèn ép tủy, rễ thần kinh cột sống gây mất cảm giác, rối loạn đại tiểu tiện hoặc người bệnh có dấu hiệu bại liệt. Nếu tình trạng bệnh vẫn có thể điều trị bằng thuốc thì không nên lựa chọn phương pháp này.

Thuốc Đông y trị gai cột sống

Thuốc Đông y được biết đến với khả năng điều trị bệnh hiệu quả cao, không để lại tác dụng phụ cho người dùng. Vì vậy đây là giải pháp được hầu hết các chuyên gia khuyến khích sử dụng. Ngoài ra, các bài thuốc Đông y còn giúp cải thiện chức năng gan thận, điều trị bệnh từ sâu trong căn nguyên nên có thể kìm hãm sự phát triển gai xương, ngăn chặn nguy cơ tái phát.

Một số bài thuốc Đông y giúp giảm nhanh tình trạng đau nhức tê mỏi do gai xương chèn ép cho người bệnh là:

• Bài thuốc 1: Sử dụng Bạch thược, Mộc qua, Uy linh tiên, Cát căn, Đỗ trọng, Cam thảo, Kê huyết đằng liều lượng theo chỉ định của thầy thuốc. Đem sắc cùng 3 bát nước đến khi còn 1 bát, dùng 3 lần trong ngày. Kiên trì sử dụng thuốc sau 7 – 10 ngày sẽ mang lại hiệu quả giảm đau nhức.
• Bài thuốc 2: Sử dụng Hương nhu tía, Sâm ngọc linh, Cỏ xước, Cà gai leo và Thiên niên kiện theo tỷ lệ bằng nhau. Đem thuốc sắc cùng nước, dùng uống hàng ngày. Sử dụng từ 10 – 15 ngày sẽ thấy các triệu chứng bệnh sẽ giảm dần.

Ths.Bs Nguyễn Thị Tuyết Lan (Nguyên Trưởng khoa khám bệnh bv YHCT Trung Ương) cho biết: 

“Đặc trưng của các bệnh về xương khớp nói chung cũng như gai cột sống nói riêng là không thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu chỉ đơn phương áp dụng một phương pháp. Người bệnh cần phải biết cách tác động cả trong lẫn ngoài. Tức là vừa dùng thuốc để phục hồi căn nguyên, tăng cường thể trạng từ bên trong vừa tác động từ bên ngoài để hoạt huyết, giảm đau, giảm tê bì chèn ép. 

Thực tế, khi bệnh đã chuyển nặng, gai xương sẽ không thể rụng hay teo đi mà người bệnh chỉ có thể tìm cách xử lý để ngăn chặn chúng phát triển thêm, hạn chế tối đa chèn ép. Phương pháp điều trị gai xương được đánh giá cao là phương pháp đáp ứng được 2 yếu tố: BỔ CHÍNH, KHU TÀ và HOẠT HUYẾT, DƯỠNG KHÍ”. 

Gai cột sống không nên ăn gì? Lời khuyên của chuyên gia xương khớp

Để quá trình điều trị gai cột sống đạt hiệu quả cao, người bệnh cũng cần lưu ý những điểm dưới đây để tránh tạo điều kiện cho gai xương phát triển khiến bệnh nặng hơn.

Gai cột sống nên và không nên ăn gì?

• Gai cột sống nên ăn các loại thực phẩm giàu canxi, giàu vitamin C, D, giàu omega 3 như: Các loại hải sản, rau xanh, hoa quả tươi, đậu nành, ngũ cốc,… Đây là các thực phẩm giúp bổ sung dưỡng chất cho xương chắc khỏe và giảm các triệu chứng đau nhức do gai xương gây ra.
• Người bệnh không nên sử dụng các thực phẩm có hại cho xương khớp và làm gia tăng tình trạng đau nhức sau: Đồ ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng, các loại thịt đỏ, các chất kích thích,…

Lời khuyên khi điều trị gai cột sống

• Để phòng ngừa tình trạng gai đốt sống, người bệnh không ngồi quá lâu, hoạt động sai tư thế, vận động quá sức,… 
• Người bệnh cần kiểm soát cân nặng, giảm cân nếu bị béo phì để giảm tải lực đè lên cột sống cũng là giải pháp giúp ngăn ngừa và điều trị gai xương hiệu quả.
• Nên tập luyện thể thao hàng ngày bằng các bài tập nhẹ nhàng như: Bơi lội, yoga, đi bộ,…
• Để phòng ngừa các cơn đau xuất hiện khi đi ngủ, người bệnh nên sử dụng các loại đệm mềm mại, không nên dùng loại đệm quá cứng hoặc nằm ở tư thế không thoải mái.

Gai cột sống sẽ trở nên mãn tính rất khó điều trị khỏi hoàn toàn, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày nếu người bệnh chủ quan và không nghiêm túc điều trị. Hãy đến các cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán ngay khi có dấu hiệu ban đầu và xác định phương pháp điều trị gai xương kịp thời. Từ đó nhanh chóng thoát khỏi các phiền toái do bệnh gây ra.